تاریخچه مطبوعات در ایران

نیم نگاهی به تاریخ پیدایش روزنامه در ایران

از « وقایع اتفاقیه »
تا تاسیس دایره سانسور در ایران

 به گوشه هایی از تاریخچه شکل گیری و سیر تکاملی مطبوعات در ایران می پردازیم . بخش نخست این سلسله نوشتار را در اینجا ملاحظه می فرمایید :

بیداری ایرانیان و آگاهی از پیشرفت های مغرب زمین

     ... ایرانیان مصمم شدند تا از دانش و تکنیک غرب بی بهره نمانند و تلاش هایی را برای نیل به این هدف آغاز کردند . اعزام محصل به اروپا برای آشنایی با علوم و فنون غرب ، دعوت از مشاوران نظامی و غیره نظامی غربی ، ترجمه کتاب های اروپایی ، انتشار روزنامه، تاسیس دارالفنون و مدارس جدید ، دارالترجمه ، دارالتالیف و دارالطباعه ، تاسیس انجمن ها و ... در زمره این تلاشهاست که هر کدام به نوبه خود ، سهم عظیمی در بیداری ایرانیان داشته اند . اما از آنجا که بررسی همه این امور در مقاله حاضر مقدور نیست ، تنها به یکی دو مورد از آنها اشاره می کنیم :

انتشار روزنامه و نقش آن در آگاهی دادن به ایرانیان

     کلمه روزنامه در زبان فارسی ، ریشه ای قدیمی دارد . در بسیاری از کتابهای قرون اولیه اسلامی ، این کلمه با معرب آن به صورت « روزنامجه » دیده می شود. از جمله ذکر گردیده که صاحب بن عباد ، کاتب و وزیر مشهور آل بویه (م ۳۸۵ ه.ق) روزنامه ای داشته و وقایع روزانه را در آن ثبت می کرده است . بنابراین، روزنامه در گذشته های دور به معنی دفتر یادداشت و گزارش های روزانه به کار می رفته است . اما روزنامه به معنی معمول و رایج کنونی ، همان کاغذ اخبار (Newspaper) انگلیسی است .
     نخستین روزنامه فارسی ، کاغذ اخبار بود که توسط میرزا صالح شیرازی (یکی از دانشجویان اعزامی به فرنگستان) و در عهد محمدشاه ، به سال ۱۲۵۳ تا ۱۸۳۷ هجری قمری و به طور ماهیانه منتشر می شد . دومین روزنامه « وقایع اتفاقیه » بود که به دستور امیرکبیر و از سال ۱۲۶۷ منتشر شد. در این روزنامه علاوه بر اخبار دولت و دربار ، از اوضاع سیاسی و اجتماعی اروپا و آمریکا نیز مطالبی نوشته می شد. این نشریه بعدها به نام روزنامه « دولت علیه ایران » تغییر نام داد. روزنامه های دیگری نیز همچون «روزنامه علمیه دولت علیه ایران»، «روزنامه ایران»، «روزنامه رسمی ایران»، «شرف»، «شرافت»، «تربیت»، «مریخ»، «اطلاع» و ... در تهران و در عهد ناصری و مظفری منتشر می شدند.