تاریخچه دروازه قرآن شیراز

دروازه قرآن



دروازه قرآن یکی از نمادهای، تأثیر قرآن بر زندگی مردم ایران و از بناهای ارزشمند اسلامی در کشور ما به شمار می‌آید.

دروازه قرآن، بنایی است اسلامی ایرانی که با معماری خاص خود در ورودی تعدادی از شهرهای ایران خودنمایی می‌کرده و می‌کند.


از اینکه در طول تاریخ چه تعداد دروازه قرآن و در چه شهرهایی بنا شده است، اطلاع دقیقی در دسترس نیست؛


امّا گزارش‌های تاریخی و نیز بناهای باقی مانده، حکایت از اهمیت این گونه بناها در فرهنگ دینی مردم ایران دارد.

در میان دروازه قرآن‌هایی که در ایران وجود داشته و دارد، دروازه قرآن شیراز،هم از نظر قدمت و هم از دیدگاه شهرت عمومی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است،از این رو به بررسی بنای این دروازه و دوره‌های تاریخی گذشته بر آن و نیز بررسی اعتقاد مردم به آن و گویه‌های عامیانه درباره آن می‌پردازیم.

مرحوم شهری درباره دروازه‌های شهر تهران می‌گوید:«در هر طرف از جهات چهار گانه شهر، سه دروازه وجود داشت».1

هر یک از این دروازه‌ها به نامی شهرت داشت.پاره‌ای از این دروازه‌ها بر اساس راه اصلی شهر مقصد،نامگذاری می‌شد. 

مثلاً: دروازه‌ای که سر راه قزوین بود به دروازه قزوین نام می‌گرفت و برخی دروازه‌ها به نام همان محل نام گذاری می‌شد. 


مانند: دروازه ری و تعداد دیگری از دروازه ها به دلیل خصوصیت ویژه آن نامگذاری می‌شد. مانند: دروازه قرآن.

امّا دروازه قرآن‌،معمولاً به شکل بناهایی طاقی شکل هستند که جایگاه ویژه‌ای در بالای این طاق‌ها برای قرار دادن یک یا چند جلد قرآن کریم در نظر گرفته می‌شود و هدف از بنای این گونه ساختمان‌ها، عمل به آموزه‌هایی است که سفارش به پناه جویی از قرآن کریم کرده و مردم را به امنیت یابی از طریق قرآن تشویق و ترغیب نموده است



دروازه قرآن شیراز



در شمال شهر شیراز در مسیر اصفهان به شیراز در میانه‌ کوه‌های بابا کوهی و چهل مقام، تنگ راهی وجود دارد که آن را تنگه الله اکبر می‌خواندند.در کناره راه اصلی،بنای تاریخی به چشم می‌خورد که مشهور به دروازه قرآن است.وجه تسمیه این بنا ـ دروازه قرآن ـ به خاطر قرآنی است که در درون اتاقکی بر بالای این بنا جای داده شده است.

درباره بنای اصلی دروازه قرآن شیراز گفته‌اند:در زمان حکومت شیعی آل بویه، هنگامی که عضدالدّوله دیلمی در فارس حکومت می‌کرد.در حدود سال 328 (هـ.ق) به دستور او بنای دروازه شیراز نهاده شد تا قرآنی را بر بالای دروازه گذاشته تا مردم، هنگام ورود و خروج از زیر قرآن رد شوند و مسافران به برکت عبور از زیر آن به سلامت،مسافرت خود را به پایان برند.این دروازه، شامل یک طاق مرتفع از نوع طاق کجاوه‌ای در وسط طاق با ارتفاع کم در طرفین بوده است.

به مرور زمان طاق شکسته و تخریب شد تا اینکه در زمان حکومت کریم خان زند( 1172 ـ 1193هـ .ق) مجدداً این دروازه را بازسازی نموده و در قسمت فوقانی اتاقکی ساختند و دو جلد قرآن نفیس به خط ثلث در آن جای دادند.

در زمان قاجاریه که چند زلزله شیراز را تکان داد، این دروازه آسیب‌هایی دید، امّا به وسیله محمد زکی خان نوری مورد بازسازی و مرمّت قرار گرفت.این بنا تا سال 1315 شمسی بر پا بود تا اینکه در طرح توسعه راه شمالی شیراز این بنا را که بر سر راه بود، تخریب و قرآن‌های آن را به موزه پاریس منتقل کردند.

از دروازه توصیف شده، تصویرهایی در دست است که در بالای آن اتاقی با پنجره مشبّک وجود دارد. در سال 1327 شمسی یکی از بازرگانان مشهور شیراز به نام حاج حسین ایگار معروف به اعتماد التجار،آستین همّت بال زده و دروازه جدید را با فاصله کمی از دروازه کهن برپا داشت.



دروازه جدید در اندازه بزرگ‌تر، شامل دهانه قوس تیزه دار و دو ورودی کوچک بر روی جرزهای دو طرف و اطاق مستطیل شکلی بر فراز آن برای گذاشتن قرآن برپا گردید.



در این بنا، آیاتی از قرآن را به خط ثلث و نسخ دور تا دور در دروازه قرآن نقش کرده‌اند؛در پیشانی شمالی این طاق آیه :«انّ هذا القران یهدی للتی هی اقوم» .(سوره اسراء، آیه 9) 

و بر پیشانی جنوبی و سمت شهر شیراز آیه :«قل لئن اجتمعت الانس و الجنّ علی…».(سوره اسراء، آیه 88) و در گوشه غربی طاق آیه :«انّا نحن نزّلنا الذّکر» و ادامه آیه در گوشه شرقی: «و انّا له لحافظون» (سوره حجر، آیه 9) نوشته شده است.2

منبع:http://www.daneshju.ir