تاریخچه هفت هزار ساله زبان ترکی در آذربایجان

تاریخچه فشرده رسمیت زبان ترکی در ایران

. این تعریف هرچند مربوط به عصر حاضر است، اما با دقت و

صحت کافی می توانند در باره زبانهای دولتی در تاریخ نیز بکار برده شود. 

به

گواهی هزاران سند و مدرک تاریخی، زبان ترکی اقلا در یک هزار سال اخیر – در

برخی دوره ها به همراه فارسی و اغلب بدون آن- یکی از زبانهای رسمی و دولتی

دولتهای تورکی حاکم بر اراضی ایران امروزی بوده و در صدور فرمانها،

مکاتبات نهادهای گوناگون دولتی، انتشارات و اسناد و مدارک رسمی دولتی،

دیپلماسی بین المللی و ارتباطات دیپلماتیک خارجی، مناسبات رسمی بین سران

دولتها، چاپ اسکناسها و ضرب سکه و … بکار رفته است. برخی از این دولتها

عبارتند از دولت بستام (ویستهام)، بنی ساج، سالاریان (کنگریان)،

سیمجوریان، سبکری، قاراتگینی، غزنویان (سبک تکینی)، خوارزمشاهی (انوش

تکینی)، سلجوقیان کبیر، سلجوقیان خراسان، سلجوقیان کرمان (آل قاورد)،

سلجوقیان اصفهان، سلجوقیان لرستان (برسقیان)، سلجوقیان همدان-آزربایجان،

سلجوقیان عراق-آزربایجان، شوملا (شمله) افشار-عربستان (خوزستان)، قتلق

خانیان کرمان (قاراخیتای)، آق سنقریان (احمد یلیان)، اتابکان آزربایجان

(ایلدنیزیان)، آل پیشگین، اتابکان فارس (سالغوریان)، اتابکان یزد،

ایلخانیان (هلاکوئیان)، جلائریان (ایلکانیان)، چوپانیان (آل سلدوز)، ارغون

شاهیان، اینجوئیان (آل مظفر)، تیموریان (کورکانیان)، تیموریان خراسان،

تیموریان اصفهان، شیروانشاهان، قاراقویونلوها (بارانلوها)، آغ قویونلوها

(بایندریه)، صفویه (قزلباشیه)، افشاریان، خانات آزربایجان (افشار-اورمیه،

کنگرلو-ماکو، بیگلر بیگی-تبریز، بدیر اوغلو-اردبیل، دنبلی-خوی،

شقاقی-سراب، گرگر، نمین، خیاو، قاراداغ، مراغه، …)، قاجاریان، حکومت ملی

آزربایجان. 

 

زبان ترکی، زبان رسمی دربار، سلاطین و هئیت حاکمه:

مهمترین مصداق رسمی و دولتی بودن یک زبان، کاربرد آن از سوی هئیت حاکمه و

در گذشته سلاطین و دربار است. در متون تاریخی بیشماری به کاربرد زبان ترکی

به عنوان زبان سلاطین و دربار و هئیت حاکمه در دوره اسلامی ایران و در

برخی از موارد پیش از آن اشاره شده است. این کاربرد به تنهائی برای اثبات

رسمی بودن زبان ترکی در عهد این دولتها کافی است. زبان کاری سلاطین و

پادشاهان ترک، ترکی بوده است و بسیاری از آنها مانند سلطان سنجر اصلافارسی نمی دانسته اند و یا مانند ناصرالدین شاه به سختی به آن تکلم  می

کرده اند.

نخستین

نمونه حضور زبان تورکی به عنوان زبان رسمی و دولتی درباریان و شاهان در

دربارهای دولتهای حاکم بر اراضی ایران مربوط به عهد دولت ساسانی و دوره

هرمز چهارم نوه ایستمی خان خاقان دولت گؤک تورک می باشد و اوج آن مربوط به دوره صفوی است. در

دوره صفوی ترکی، زبان دولتی و رسمی این دولت بود. شاهان، سران دولت و

افسران عالیرتبه نظامی قیزیلباششان در دربار و ارتش، چه در تبریز، چه در

اصفهان و چه در قزوین، به ترکی سخن می گفتند. دولت بالکل تحت حاکمیت ترکان

قرار داشت و سران دولت همه ترک بودند. آخرین نمونه ها مربوط به دوره قاجار است. در دوره قاجار زبان ترکی، زبان دربار و سلاطین و ولیعهد و بنابر این زبانی رسمی و دولتی بود، زبان آریستوکراسی و اعیان و اشراف تلقی می شد و مورد علاقه و توجه توده مردم نیز بود.

 

زبان ترکی، زبان رسمی ارتش و نیروهای مسلح:

پس از دربار، عرصه دیگری که همواره بر حضور کاربرد زبان ترکی به عنوان

زبان انحصاری آن در تاریخ دولتهای حاکم بر ایران اشاره می شود، ارتش و

نیروهای مسلح است. زبان ترکی از دیر باز زبان ارتشهای ایران بوده است.

مانند عرصه دربار، در این عرصه نیز کاربرد زبان ترکی منحصر به دوره بعد از

اسلام و دوره حاکمیت ترکان بر ایران نبوده به پیش از آن و دولتهای غیر

ترکی نیز بر می گردد.

منبع:http://anadilimjandilim.blogfa.com