تاریخچه ساخت ظروف فلزی در دنیا و در ایران

تاریخچه ساخت ظروف فلزی در دنیا و در ایران 
تاریخ ساخت ظروف فلزی به 23 سال قبل از میلاد مسیح نسبت داده می شود. فلز قلع در حدود سال 1240میلادی در شهر بوهیما توسط یک کارگر انگلیسی کشف گردید. تاریخ کشف و ساخت آهن سفید به سالهای بین1575 میلادی یعنی از زمانی که قلع به آلمان صادر گردید،برمی گردد. در سال 1665 میلادی در انگلیس کوشش شد تا آهن سفید ساخته شود، تا اینکه بالاخره در سالهای بین 1720 و 1730 میلادی توانستند توفیق در این امر حاصل نمایند. هنبوردی در انگلستان اولین بار توانست آهن سفید را به طور تجارتی با موفقیت تهیه نماید، او شمش های گداخته را بوسیله غلطک بصورت صفحات نازکتری در آورد. در اوایل قرن هجدهم در حدود سال 1714 ساخت آهن سفید در فرانسه شروع گردید.

در سال 1804 میلادی نیکلا اپرت بطور تجربی برای نگهداری مواد غذایی به روشهای خشک کردن، دودی کردن و بسته بندی مواد غذایی در قوطی فلزی دست یافت؛ سپس از این روش در صنعت کمپوت و کنسرو سازی استفاده گردید که بنام اپر تیزاسیون معروف شد. در سال 1810 میلادی پیتر ساخت قوطی فلی از جنس فولاد که با پوشش یک لایه قلع توصیه کرد. در سال 1812 میلادی بطور ابتدایی اولین کارگاه کنسرو سازی در بوستون امریکا شروع به کار کرد. در سال 1856 میلادی برای بسته بندی نمودن شیر تغلیظ شده (شیر کندانسه)، صدف دریایی و ذرت درقوطیهای فلزی اجرا شد. بعد از ساخت اتوکلاو در سال 1874 میلادی توسط استیونسون طرح تولید قوطی به روش پیوسته انجام شد. در سال 1906 میلادی سازمانی تحت عنوان سازمان ملی صنایع کنسرو تأسیس و سپس مرکز تحقیقاتی برای این صنعت آغاز به کار کرد. در سال 1958 قوطی آلومینیومی برای اولین بار تولید شد. تولید این قوطی بعلت داشتن مزایایی شامل حمل و نقل آسان و مقاومت نسبتا بالا در مقابل تغیرات شیمیایی، بسرعت توسعه یافت.
اما در کشورمان ساخت قوطی فلزی از سال1307 شمسی توسط شخصی به نام درخشان در رابطه با نگهداری مواد غذایی مورد توجه قرار گرفت. وسایل ساخت و تولید قوطی فلزی در سال 1309 به طور دستی با استفاده از قیچی، دستگاه برش، لوله کن و غیره انجام شد. برای جلوگیری از ضایعات و افزایش زمان ماندگاری محصولات کشاورزی در سال 1311-1312 از قوطی فلزی برای نگهداری نخود سبز وغیره بهره گرفتند. در سال 1330 اولین قوطی فلزی جهت بسته بندی روغن نباتی جامد بوسیله دستگاه مدرن ساخته شد و در سال1344 سیستم اک زنی اتوماتیک در ایران نصب و مورد بهره برداری قرار گرفت. در حال حاضر قوطی فلزی توسط شرکتهای بسته بندی ساخته میشود برای تولید قوطی توسط شرکتها، ورقهای فلزی و حتی 10 نوع لاک مجاز از خارج وارد می شود. در سال 1998 در جهان برای بسته بندی نمودن محصولات، 7/3 درصد از قوطیهای فلزی استفاده می شود. گزارش شده است که در اروپا و امریکا میزان استفاده نمودن از قوطی فلزی برای بسته بندی نمودن اغلب مواد غذایی کنسروی کاهش یافته است.

صنعت بسته بندی به عنوان یکی از مهمترین و تعیین کننده ترین عوامل موثر در بازارهای جهانی و به لحاظ دارا بودن ویژگیهای خاص در زمینه های گوناگون و فراهم نمودن امکان ذخیره سازی فرآورده های کشاورزی و غذایی در مقطع زمانی خاص و در مواقع بحرانی همواره انگیزه ی لازم جهت صرف وقت و هزینه های بالا را دارد.
از آنجا که بسته بندی تکنولوژی لازم برای حفظ و نگهداری سلامت کالا در مقابل خطرات گوناگون٬ مهمتر از همه فساد٬ را دارا می باشد٬ لذا با توجه به اصول علمی و با در نظرگرفتن ویژگیهای کالای مورد بسته بندی٬ باید صنعتی به کار گرفته شود که محصول بسته بندی شده پس از طی مراحل مختلف حرارتی٬ نگهداری و حمل و نقل٬ کاملاً سالم و با حفظ ارزشهای غذایی خود به دست مصرف کننده برسد که در هر مورد باید بسته بندی خصوصیات خاص خود را داشته باشد٬ که در این مسیر نیاز به بسته های مقاوم و بهتر منجر به پیدایش و توسعه ظروف فلزی گردید.
در تقسیم بندی٬ بسته بندی به گواهی آمارهای موجود٬ بسته بندی فلزی را می توان یکی از مهمترین شاخه های بسته بندی تلقی کرد. 
تعریف ظروف فلزی و حلبی :
ظروف بسته بندی فلزی به دو شاخه اصلی حلب و قوطی تقسیم می گردد. حلب عبارت است از ظرفی چهار گوش ساخته شده از ورق حلب با ظرفیت بسته بندی 5 الی 17 کیلو گرم و قوطی عبارت است از ظرفی چهار گوش یا گرد ساخته شده از ورق حلب یا آلومینیوم با ظرفیت بسته بندی حداکثر 5 کیلو گرم.

قوطی فلزی نیز از نظر مواد اولیه مورد مصرف به دو نوع .... حلبی و آلومینیومی تقسیم می گردد که اکثریت واحدهای تولید کننده داخلی از نوع قوطی حلبی می‌باشند و این قوطی نیز در تقسیم بندیهای ریزتر به قوطی های فلزی حلبی معمولی ، تحت فشار، درزدار(چند تیکه) و بدون درز (کششی) تقسیم می گردند .
مواد اولیه مورد مصرف در قوطی فلزی حلبی که عمده واحدهای تولیدی دراین زمینه فعلیت می نمایند عبارت است از: ورق حلب با روکش قلع(که به تین پلیت موسوم است) و ورق حلب فاقد قلع ( که به تین فری استیل موسوم است) به ضخامت 15/0 میلیمتر الی 6/0 میلیمتر، سیم مسی، لحیم ، مایع لاستیکی، لاک خارجی (جهت حفاظت قوطی در مقابل زنگ زدگی) لاک داخلی (به منظور جلوگیری ازبروز واکنش شیمیایی بین محتوی ظرف و فلز)،پودر درزجوش ، تینر و مرکب، همانطور که قبلاً نیز گفته شد مواد اولیه اصلی این صنعت یعنی حلب، وارداتی بوده و فقط تینر، مرکب، مایع لاستیک، سیم مسی که مواد جنبی هستند از منابع داخلی قابل تامین است.
مزایا و معایب قوطی های فلزی :
چنانچه مواد در قوطی فلزی بسته بندی شود زمان ماندگاری آنها در مقایسه با مواد اولیه بسته بندی دیگر، به مراتب افزایش می یابد. مواد اولیه بسته بندی شده در قوطی فلزی را بدون اینکه در آنها تغییرات ارگانوپتیکی حاصل شود می توان به مدت 2 الی چند سال نگهداری نمود .
مزایای قوطی فلزی :
1- اغلب آنها در مقابل ضربه های خارجی مقاوم هستند.
2- قوطی فلزی در مقابل درجه حرارت بالا (درجه حرارت استریلیزاسیون) از مقاومت بالایی برخوردار است.
3- این مواد اولیه بسته بندی، از مقاومت فوق العاده نسبت به نفوذ رطوبت، نور واکسیژن نشان می دهد.
4- خاصیت مسموم کنندگی در آنها پایین است.
5- بسته بندی فلزی محیطی غیر قابل نفوذ و محافظت عالی از خواص مواد غذایی (حفظ بو٬ طعم٬ رنگ و ارزش غذایی مواد برای مدت طولانی) ایجاد می کند
6- قابلیت نگهداری کامل مواد در حالتهای جامد٬ مایع و گازها.
7- دوام و استحکام مکانیکی خوبی در حمل و نقل و انبارکردن
8- قابلیت تهیه با سایز و فرم های دلخواه و متنوع
9- ایجاد تسهیلات خاص نظیر جابه جایی در خط تولید به وسیله خاصیت مغناطیسی
10- قابلیت بازیافت و عدم آلودگی محیط زیست را دارد.
معایب قوطی فلزی :
1- در آنها پدیده خوردگی در مقایسه با مواد اولیه بسته بندی دیگر سریع تر انجام می شود. در اثر خوردگی تغیراتی در سطح و داخل قوطی ایجاد می شود. به خصوص هیدروژن آزاد شده در داخل قوطی، منجر به بادکردگی قوطی فلزی و در نتیجه سوراخ شدن آن می شود.
2- حمل و نقل و انبارداری قوطی های خالی حجم زیادی اشغال می کند
3- ساخت قوطی فلزی نیاز به تکنولوژی ویژه و دانش فنی بالا دارد.
4- افزایش قیمت تمام شده محصول نهایی
5- محدودیت در بسته بندی بعضی محصولات
منبع: ﻭﺑﻼﮒ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻏﺬﺍﯾﯽ ﻭﺭﺍﻣﯿﻦ- ﺩﺍﻧﺸﮑﺪﻩ ﮐﺸﺎﻭﺭزی