تاریخچه شهرستان سنندج
به استناد گفته مورخین، قلعه سنه دژ (سنندج ) را سلیمان خان اردلان والی کردستان در زمان شاه صفی ـ 1052 هـ .ق )آباد ساخت و کلمهغم ها را که به حساب ابجد 1046 می شود ماده تاریخ آن قرار داد. هیچیک از جغرافی نویسان اسلامی این شهر را به این اسم در آثار خود ذکر نکرده اند در برخی از کتب می خوانیم سنه دژ در سالهای 488 قبل از میلاد مسیح موجودیت و رسمیت داشته است و در آن سالهاآرتوباران پسر داریوش هخامنشی استاندار آذربایجان، طغیان کرده و چون شکست خورد به سنه دژ در کردستان گریخت و در قلعه آن مکان رفته و تحصن کرد.
سین دژ در زبان پهلوی هخامنشی یکی از اسامی آفتاب بود. آریان مورخ معروف راجع به سین دژ می گوید قلعه ای بود واقع در یک دشت محاط از کوه و ایرانیان عقیده داشتند که آن قلعه را (دا-آه-وه) ساخته است. دا آه وه کلمه ای است که در زبان فارسی امروزی به دیو تبدیل شده است و این بدان معنی بود که معتقد بودن دیواره های قلعه چنان محکمند که انگار آنرا بشر نساخته است البته آریان به این روایت خرافی اعتقاد نداشته و اعلام کرده است که سین دژ بدست ((اشتو ویگو)) پادشاه معروف قوم ماد ساخته شده است که در ساخت آن از اسیران آشوری استفاده کرده است سینه دژ را سینه کوه و سانان دژ یعنی قله امیران و قلعه عقاب نیز معنی کرده اند بیشتر مورخان نام سنندج را سینه دژ می دانند که نشان از حصاری محکم بر قلعه ای که در محل سنه دارد. همچنین احتمال دارد که سنندج از ترکیبسنان دچ بوجود آمده باشد که به معنای دژ سخت چون سنان یا سندان آهنگری است و یا به تعبیر دیگر،سانا دژ یعنی دژ سلاطین دلایل تاریخی روشن می سازد که هر زمان حکومت مرکزی تضعیف شده است با شجاعت و دلاوری بیش از حدی به حفظ حدود و ثغور خود پرداخته و هیچگاه ننگ اسارت را نپذیرفته اند در گذشته بجای شهر فعلی شهری بنام ((سیر)) وجود داشت
که این کلمه در فارسی به معنای ((سی سر)) استمجاور سی سر،محلی بود به نام صد خانیه(صد خانه) که احتمالاً به مرور زمان این نام به سنه تغییر یافته است سنندج مدت چهار قرن تحت حکومت موروثی خاندان اردلان بود که نسبت خود را به ساسانیان می رساندند کریم خان زند در سال 1146هـ ق سنندج را ویران کرد و پس از یک دوره هرج و مرج،خسرو خان اردلان در سنندج مستقر شد آقا محمد خان نیز به پاس خدمات وی سنقر را نیز ضمیمه قلمرو او کرداز سال 1214تا 1240 هـ ق امان الله خان پسر خسرو خان در سنندج حکومت کرد که در این مدت اصلاحات زیادی برای آبادانی و عمران شهر سنندج بعمل آمددر حکومت رضا قلی خان اردلان بین اعضای این خانواده اختلافاتی بوجود آمد و پس از یک سلسله کشمکشها،سرانجام امان الله خان برادر رضا قلی خان به حکومت رسید و در حقیقت این شخص آخرین والی موروثی سنندج بود که از سال 1265 تا 1284 هـ ق حکومت کرد درسال 1284 هجری قمری دولت مرکزی،حاج میرزا معتمد الدوله عموی ناصر الدین شاه را به حکومت کردستان منصوب کرد که تا سال 1291 هـ ق در آنجا حکمرانی کرد در حال حاضر سنندج مرکز استان است و یکی از شهرهای زیبای استان کردستان و غرب کشور محسوب می شود. سنندج مرکز این شهرستان و استان کردستان است که در فاصله 520 کیلومتری جنوبی غربی تهران در مسیر آسفالته میاندوآب ـ کرمانشاه و زنجان ـ کرمانشاه قرار دارد. به دلیل کوهستانی بودن منطقه کردستان، شهر سنندج که دارای دشت، قشلاق و رودخانه است، همشه عامل جذب عشایر کوچ‌روی کرد بوده است. این شهرستان دارای شهر دیگری به نام «شویشه» است و جمعیت آن طبق برآورد سال 1379، 388138 نفلر بوده است. وجه تسمیه شهر سنندج (سنه یا سنه دژ) که از شهرهای کهن و مقدس است به آیین مهر و زردشت د این بخش ایران باز می‌گردد. ارتباط این شهر و نواحی مجاور آن با اساطیر پهلوانی آریایی از اهمیت و قدمت این شهر حکایت می‌کند. این شهر در قدیم روی تپه بزرگی در کنار رودخانه قشلاق به نام «پیالکه توش نوذر» قرار داشته. قلعه حسن‌آباد که دژی ساسانی بود، نزدیک این شهر واقع بود و هماره به عنوان پادگانی برای حمایت از این شعر عمل می‌کرد. شهر کهن «سنه‌دژ» احتمالاً در اثر زلزله و هجوم مغول ویران شد و تا زمان صفوی به صورت دهکده‌ای به حیات خود ادامه داد. مرکز حکومتی این شهر پس از ویرانی، به قلعه حسن‌آباد منتقل شد. شهر جدید سنندج در دوره صفوی و در روزگار شاه‌صفی در سال 1046 ه . ق توسط «سلیمان‌خان اردلان» پایه گذاری شد. سلیمان خان مرکز حکومت را از قلعه‌های حسن آباد و پلنگان به شهر سنه منتقل و اقدام به آباد ساختن آن نمود. وی قلعه حکومتی را با استحکام تمام در بالای تپه‌ای بنا نهاد و عمارات، حمام، مسجد و بازار را در خارج و اطراف قلعه ساخت. او با احداث یک رشته قنات در دشت «سرنووی» در فاصله هزار قدیمی شهر که در سال 1309 ه . ق در اثر توسعه شهر داخل محدوده شهر شده بود آب را به داخل شهر و میان قلعه هدایت کرد. گسترش شهر مربوط به زمان «امان‌الله خان اردلان» است. او قلعه حکومتی را توسعه دادو چندین تالار و عمارت در آنجا ساخ و در فاصله سالهای 30ـ1220 ه . ق با احداث عمارت‌های، بازار، کاروان‌سرا و مسجد از جمله مسجد معروف به «دالاحسان» در میان شهر به توسعه شهر پرداخت. همچنین در سال 1222 ه . ق باغ و عمارت خسروآباد را توسعه بخشید. گفتنی است سنندج به لحاظ موقعیت جغرافییایی و ف7عالیت‌های شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی با ارزشی برخوردار است که بناهای مسکونی و عام‌المنفعه متعددی مانند حمام، مساجد، بازار و تکیه در آن باقی مانده است.
منبع: http://habeb2008.blogfa.com/author-habeb2008.aspx
اطلاعات جالبی بود استفاده کردم
موفق باشید