تاریخچه دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه در شمالغرب ایران، بین استانهاى آذربایجانشرقی و
آذربایجانغربی واقع شده است. این دریاچه با مساحتی بالغ بر ۵۸۲۲کیلومتر
مربع در رقوم ۱۲۷۷/۸۸ بیستمین دریاچه جهان از لحاظ وسعت محسوب می‌گردد. طول
دریاچه از ۱۳۰تا ۱۴۶ کیلومتر متغیر بوده و عرض دریاچه در پهن‌ترین قسمت ۵۸
کیلومتر و در کم عرض‌ترین قسمت آن که در محلی بین کوه زنبیل و جزیره
اسلامی واقع شده است، ۱۵ کیلومتر می‌باشد. وسعت حوضه آبریز دریاچه ۵۱۷۶۲
کیلومترمربع می‌باشد که از این مقدار حدود ۵۸۲۲ کیلومترمربع وسعت خود
دریاچه مستقیماً با ارتفاع آب دریاچه رابطه داشته و با افزایش یا کاهش حجم
آب آن تغییر پیدا می‌کند.
دریاچه ارومیه دارای ۱۰۲جزیره کوچک و بزرگ می‌باشد که جزیره کبودان یا
قویون داغی بزرگترین جزیره دریاچه با ۲/۳ کیلومترمربع وسعت تنها جزیره‌ای
است که در آن آب شیرین یافت می‌شود. از دیگر جزایر مهم دریاچه میتوان اشک،
آرزو و اسپیر را نام برد. از نظر طبقه‌بندی شیمیائی آب، دریاچه ارومیه تیپ
کلروره داشته و باقیمانده خشک عناصر محلول در آب آن (T.D.S) در دوران پرآبی
در حدود ۱۸۰ و در زمان کم آبی در حدود ۴۲۰گرم در لیتر می‌باشد.
اسیدیته یا قلیائیت آب دریاچه (PH) در فصل بهار به دلیل پایین بودن دما و
بارش بارانهای اسیدی در محدوده ۸-۶ و در فصل تابستان ۸-۶ می‌باشد. هدایت
الکتریکی آب بسته به وضعیت حجم آب دریاچه از ۲۰۰۰۰۰ تا ۶۰۰۰۰۰ میکروموس بر
سانتیمترمربع متغیر بوده و تنها موجود زنده‌ای که قادر است در آب شور این
دریاچه زندگی نماید «آرتمیا سالینا» است که خوراکی مقوی و بسیار مناسب برای
ماهیان پرورشی می‌باشد. لازم به ذکر است که دریاچه ارومیه دومین دریاچه
شور دنیا بعد از دریاچه بحرالمیت محسوب می‌شود.
حجم آب دریاچه ارومیه در مساحت ۵۸۲۲ کیلومترمربع و با عمق متوسط ۴/۵ متر
بالغ بر ۳۱میلیاردمترمکعب تخمین زده می‌شود. رودخانه‌های مهم حوضه آبریز
دریاچه عبارتند از :سیمینه‌رود، زرینه‌رود، مهابادچای، گدارچای،
باراندوزچای،نازلوچای، روضه‌چای، زولاچای، شهرچای در آذربایجانغربی و
آجی‌چای، لیلان‌چای، آذرشهرچای، قلعه‌چای، صوفی‌چای، مردوق‌چای و ۷ رودخانه
فصلی در آذربایجان شرقی و غربی بنامهای خرخره‌چای، شیواسان‌چای، سنیخ‌چای،
طسوج‌چای، دریان‌چای و گبی‌چای که اغلب در زمستان و بهار جریان دارند.
لازم به توضیح است که سهم آب ورودی به دریاچه ارومیه از رودخانه‌های استان
آذربایجانغربی به میزان ۵۳ درصد، از استان کردستان ۳۲ درصد و از
رودخانه‌های استان آذربایجانشرقی ۱۵درصد می‌باشد.
عوامل مؤثر بر کاهش سطح آب دریاچه ارومیه:
بارش
آمار بارندگی ایستگاههای مبنای غرب حوضه دریاچه ارومیه از سال آبی ۷۸-۷۷
لغایت ۸۷-۸۶ و مقایسه آن با بارش درازمدت در جدول شماره (۱) ارائه شده است.
ملاحضه می‌گردد تا سال آبی ۸۰-۷۹ در اکثر ایستگاههای حوضه آبریز دریاچه
ارومیه مقدار نزولات جوی بطور فاحشی نسبت به میانگین درازمدت کاهش داشته
بطوریکه میزان تغییرات کاهش در بعضی از ایستگاههای بارانسنجی از سال آبی
۷۸-۷۷ لغایت ۸۰-۷۹ تا ۷۹درصد و در سال آبی ۸۱-۸۰ در بعضی از ایستگاههای
مبنا تا ۱۴ درصد کاهش داریم، از سال آبی ۸۲-۸۱ لغایت ۸۳-۸۲ علیرغم افزایش
بارندگی در حوضه، در برخی از ایستگاههای مبنا تا ۳۶ درصد کاهش را شاهد
هستیم. در سال آبی ۸۶-۸۵ شاهد افزایش بارندگی در کل حوضه خصوصاً در بعضی از
ایستگاهها تا حدود ۴۳ درصد نسبت به میانگین درازمدت می‌باشیم.
اما بررسی آمار بارندگی ایستگاههای مبنا نشان‌دهنده کاهش شدید بارندگی نسبت
به میانگین درازمدت در سال آبی ۸۷-۸۶ می‌باشد. بطوریکه این کاهش در
ایستگاههای بارانسنجی حاشیه دریاچه ارومیه تا ۵۹ درصد می‌رسد. توضیح اینکه
متوسط بارندگی در ایستگاههای بارانسنجی حاشیه دریاچه ارومیه در یک پریود
۲۵ساله در حدود ۲۵۰میلیمتر برآورد شده است، که با شروع دوره خشکسالی
بارندگی بر سطح دریاچه ارومیه حدود ۱۰۰میلیمتر در سال آبی ۷۹-۷۸ (معادل ۴۰
درصد متوسط بارندگی پریود ۲۵ ساله ) رسیده است.
کمترین مقدار بارندگی ثبت شده در سال آبی ۸۷-۸۶ در بین ایستگاههای مبنا
بمیزان ۱۰۴میلیمتر در ایستگاه بارانسنجی موش‌آباد در حاشیه دریاچه ارومیه
می‌باشد.
جدول بارندگى
جریان رودخانه‌ها:
در جدول شماره (۲) آمار حجم جریان رودخانه‌ها در ایستگاههای منتخب و شاخص
غرب حوضه آبریز دریاچه ارومیه از سال آبی ۷۸-۷۷لغایت ۸۷-۸۶ و مقایسه آن با
میانگین درازمدت ارائه شده است. چنانچه مشاهده می‌شود طی سالهای اخیر و با
شروع دوره خشکسالی مقدار کاهش جریان در بعضی از ایستگاههای هیدرومتری مورد
نظر تا ۹۶درصد بوده و در سال آبی ۸۰-۷۹ تا ۹۸ درصد و در سال آبی ۸۱-۸۰ کاهش
در حدود ۷۳درصد و در سال آبی ۸۴-۸۳ معادل ۷۷درصد و در سال آبی ۸۵-۸۴ در
حدود ۷۷درصد کاهش نسبت به میانگین درازمدت را نشان می‌دهد. در ادامه جدول
شماره (۲) حجم کل تخلیه رودخانه‌های اصلی غرب حوضه آبریز دریاچه ارومیه در
طی سالهای ۷۸-۷۷لغایت ۸۷-۸۶ و میانگین درازمدت آنها آورده شده است بطوریکه
ملاحظه میِ‌گردد مجموع حجم کل تخلیه رودخانه‌های اصلی در طی سه سال آبی
۷۸-۷۷ و ۷۹-۷۸ و ۸۰-۷۹ (خشکسالی) به میزان ۱۱۴۶میلیون‌مترمکعب بوده که در
حدود ۶۴ درصد نسبت به میانگین درازمدت کاهش نشان می‌دهد. همچنین حجم کل
تخلیه رودخانه‌های اصلی در طی سال آبی ۸۱-۸۰ کاهشی در حدود ۵۲ درصد و در
سال آبی ۸۲-۸۱ در حدود ۴۹ درصد افزایش و در سال آبی ۸۳-۸۲ معادل ۱۳ درصد در
سال آبی ۸۴-۸۳ در حدود ۳۲درصد و در سال آبی ۸۵-۸۴ در حدود ۴۶ درصد و در
سال آبی ۸۶-۸۵در حدود ۱۱ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
حجم کل تخلیه رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه در سال آبی ۸۷-۸۶در حدود
۵۰۴میلیون‌مترمکعب بوده که این مقدار نسبت به سال آبی ۸۶ -۸۵در حدود ۸۲
درصد و نسبت به میانگین درازمدت در حدود ۸۴ درصد کاهش را نشان می‌دهد.
ا
تبـخیر
اندازه‌گیری میزان تبخیر در ایستگاههای حوضه دریاچه ارومیه با استفاده از
تشتک تبخیر کلاس A موجود در ایستگاههای تبخیرسنجی انجام می‌گیرد.
ایستگاههای تبخیرسنجی موجود در غرب دریاچه ارومیه عبارتند از : یالقوزآغاج،
بندر گلمانخانه، داشخانه، تازه‌کند، آباجالوسفلی، که با بررسی آمار
ایستگاههای مذکور مشاهده میِ‌گردد متوسط تبخیر از مقدار ۱۱۵۶ میلیمتر در
سال آبی ۷۵-۷۴ به مقدار ۱۵۸۶ میلیمتر در سال آبی ۸۰-۷۹رسیده است. بر اساس
این آمار مشخص می‌شود که با کاهش میزان بارندگی تا سال ۸۰-۷۹، میزان تبخیر
نیز همزمان افزایش داشته است بطوریکه میزان تغییرات افزایش تبخیر در
ایستگاههای حاشیه دریاچه ارومیه نسبت به میانگین درازمدت از سال آبی ۷۵-۷۴
لغایت ۸۰-۷۹ از ۹/۱تا ۱۷ درصد بوده است. توضیح اینکه در سال آبی ۸۱-۸۰
میزان تبخیر در حدود ۱۴۲۰ میلیمتر مشاهده شده که نسبت به سال آبی 80-۷۹ در
حدود ۱۰درصد کاهش و نسبت به میانگین در حدود ۵/۲ درصد افزایش داشته است.
متوسط ارتفاع تبخیر در سال ۸۲-۸۱ در حدود ۱۴۴۲ و در سال ۸۳-۸۲ ،
۱۵۳۵میلیمتر و در سال آبی ۸۴-۸۳ در حدود ۱۴۳۵و در سال ۸۵-۸۴ در حدود ۱۴۴۰و
در سال آبی ۸۶-۸۵ در حدود ۱۴۳۵ میلیمتر و در سال آبی ۸۷-۸۶ در حدود ۱۶۲۹
میلیمتر می‌باشد. ملاحظه می‌گردد که این مقدار نسبت به میانگین درازمدت
افزایش داشته است.
سلام
استفاده بردیم
موفق باشید