مسجد امام اصفهان که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد در سال ۱۰۲۰ هجری به فرمان شاه عباس اول در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع شده و تزیینات و الحاقات آن در دوره جانشینان او به اتمام رسیده است.ساختمانمسجد امام از لحاظ معماری و کاشیکاری و حجاری و عظمت گنبد و مناره های بلند آن از شاهکار های قرن یازدهم هجری به شمار می رود . تزیینات کاشیکاری مسجد در زمان جانشینان شاه عباس به تدریج تکمیل شده است ، کتیبه سر در اصلی مسجدامام بر روی کاشی معرق و به خط ثلث علیرضا عباسی و مورخ به سال 1025 هجری است .
در زیر این کتیبه ، کتیبه دیگری به خط ثلث نصب شده که معرف نام معماری بنا « استاد علی اکبر اصفهانی » و مباشر ساختمان مسجد امام بنام « محب علی بیگالله » است . در سر و جلو خان مسجد امام کتیبه های دیگری نیز جلب توجه می نماید . کاشیکاری معرق و خشتی هفت رنگ آن با پیچ فیروزه کاشی و مقرنس های درون سردر جز زیباترین هنر کاشیکاری عهد صفوی به شمار می رود .دو مناره کاشیکاری مرتفع ، سردری دارای کتیبه هایی نیز می باشد .
در نقره پوش ورودی مسجد امام اصفهان دارای اشعاری به فارسی از دوران شاه صفی است ، که بنا به حساب حروف ابجد متعلق به سال 1046 هجری قمری است . در دهلیز زیبای مسجد امام سنگاب بزرگ تاریخی واقع شده ، این مسجد جز مساجد چهار ایوانی است ، کتیبه ایوان بزرگ و گنبد عظیم آن به خط عبدالباقی تبریزی است ، در گنبد و بر بالای محراب کتیبه ای به خط « محمد صالح اصفهانی » به تاریخ 1038 هجری نقر شده ، کتیبه های متعدد دیگری در چهلستون شرقی و گنبد جنوبی و سایر قسمت های مسجد بر روی کاشی معرق و خشت نوشته شده است ، بر روی سنگاب چهلستون غربی کتیبه منظومی به خط نستعلیق نقر شده که متعلق به زمان شاه سلیمان صفوی و مورخ به سال 1095 هجری است .
در مسجد امام اصفهان فرامین متعددی از دوران شاه عباس اول بر روی الواح سنگی نقر و نصب شده است . در دو زاویه صحن مسجد بنای دو مسجد بنای دو مدرسه سلیمانی و ناصری جلب توجه می نماید . مدرسه سلیمانی متعلق به زمان شاه سلیمان صفوی و مورخ به سال 1087 هجری است ، مدرسه دیگری که بنای آن هم متعلق به دوره صفوی است به علت تعمیراتی که در زمان ناصرالدین شاه قاجار در آن به عمل آمده ، به نام ناصری شهرت یافته است ، در این مدرسه دو تاریخ سال 1077 و 1095 هجری ثبت شده است .
گنبد عظیم کاشیکاری دو پوشه مسجد امام و دو مناره مرتفع ( ارتفاع این دو مناره 48 متر می باشد ) جنبین آن دارای کتیبه هایی نیز می باشد و تاریخ پایان کتیبه گنبد سال 1037 هجری است . بلندی گنبد در حدود 54 متر است ، حد فاصل مابین دو جدار داخلی و خارجی گنبد دو پوشه به طور تقریب در حدود 15 متر است . در مسجد امام فرامین و الواحی از زمان قاجار نصب شده است . همچنین لوحه ای که حاکی از تعمیرات کلی گنبد و کتیبه ایوان بزرگ و سایر اصلاحات آن به سال 1328 خورشیدی است در مسجد نصب شده است .
از نکات جالب توجه مسجد امام اصفهان، انعکاس صوت در مرکز گنبد بزرگ جنوبی آن است . ارتفاع گنبد مسجد ۵۲ متر و ارتفاع مناره های داخل آن ۴۸ متر و ارتفاع مناره های سردر آن در میدان نقش جهان ۴۲ متر است . قطعات بزرگ سنگ های مرمر یکپارچه وسنگاب های نفیس ، از دیدنی های جالب مسجد امام است .
